Η Αγία Αναστασία καταγόταν από τη Ρώμη και έζησε στα χρόνια του Διοκλητιανού. Όταν πέθαναν οι πλούσιοι γονείς της, διαμοίρασε την περιουσία που κληρονόμησε στους φτωχούς και αποφάσισε να γίνει μοναχή. Είκοσι χρονών μπήκε σε μοναστήρι κοντά σε μια ενάρετη και φωτισμένη μοναχή τη γερόντισσα Σοφία την οποία είχε για δάσκαλο.
Ο διάβολος μισώντας το μεγάλο αγώνα της Αγίας της έδωσε μεγάλο και σφοδρό σαρκικό πόλεμο. Η Αγία όσο περισσότερο την κτυπούσε ο πειρασμός, τόσο περισσότερο τον πολεμούσε. Αφού ο πειρασμός δεν μπορούσε να τη νικήσει βρήκε τρόπο να γνωστοποιήσει την ευσέβειά της σε ασεβείς ανθρώπους. Πήγαν και κατάγγειλαν στον ηγεμόνα Πρόβο ότι η Αναστασία δεν προσκυνούσε τους θεούς τους, ούτε σεβόταν τους ηγεμόνες, αλλά κήρυττε το Χριστό σαν τον μόνο αληθινό Θεό και δημιουργό των πάντων.
Ο Πρόβος διέταξε να συλλάβουν την Αγία και την οδηγήσουν στο θέατρο μπροστά του. Οι υπηρέτες του σπάζοντας την πύλη του μοναστηριού συνέλαβαν την Αγία. Λίγο πριν την απομακρύνουν από το μοναστήρι, η γερόντισσα Σοφία μίλησε στην Αναστασία και τη νουθέτησε να μη λυγίσει όσα μαρτύρια και αν υποστεί.
Όταν παρουσίασαν την Αγία μπροστά στον Πρόβο, όλοι έμειναν έκθαμβοι από την ευκοσμία και την ωραιότητά της. Στην ερώτηση του ηγεμόνα πως ονομάζεται η Αγία απάντησε: Με λένε Αναστασία γιατί με ανέστησε ο Κύριος, για να ντροπιάσω σήμερα εσένα και τον πατέρα σου διάβολο.
Ο Πρόβος προσπάθησε με κολακείες, δώρα και υποσχέσεις να αλλάξει την Αγία. Η Αγία όμως του απάντησε ταπεινά: Για μένα ηγεμόνα, πλούτος και ζωή και Νυμφίος είναι ο γλυκύτατος Δεσπότης μου Χριστός. Ο θάνατος για χάρη Του μου είναι πιο πολύτιμος και από αυτή τη ζωή. Εγώ ξύλινους και πέτρινους θεούς δεν θα προσκυνήσω ποτέ.
Εξαγριωμένος ο ηγεμόνας διατάζει να την δείρουν ανελέητα στο πρόσωπο και μετά να τη γδύσουν τελείως για να την καταφρονήσουν όλοι μέσα στο θέατρο. Η Αγία μπροστά σε αυτόν τον εξευτελισμό απαντά με θάρρος στον ηγεμόνα: Ηγεμόνα, αυτή μου τη γύμνωση δεν την έχω για ντροπή, αλλά για περίλαμπρο και ευπρεπέστατο στολισμό, γιατί γδύθηκα τον παλαιό άνθρωπο και ντύθηκα τον καινούργιο, με δικαιοσύνη και αλήθεια. Είμαι έτοιμη να λάβω και αυτόν το θάνατο όπως με φοβέρισες.
Αυτά και άλλα πολλά είπε η Αγία. Έκπληκτος ο ηγεμόνας και όλο το θέατρο μπροστά στην ελευθεροστομία της παρθένου, αποφασίζει να σταματήσει τα παρακάλια και να αρχίσει τα βασανιστήρια. Διατάζει αμέσως να καρφώσουν τέσσερις πασσάλους και να δέσουν μπρούμυτα και τεντωμένη την Αγία ανάβοντας από κάτω της φωτιά με λάδι, πίσσα και θειάφι. Από πάνω την χτυπούσαν ανελέητα με ξύλα και από κάτω το στήθος, η κοιλιά και τα σπλάχνα της καταφλέγονταν.
Βλέποντας ο απάνθρωπος ηγεμόνας ότι η Αγία δεν δείλιασε με τέτοιο πόνο, προστάζει να τη δέσουν σε ένα τροχό. Γυρίζοντας τον τροχό με κάποια μηχανή, συντρίφτηκαν όλα τα κόκκαλα της Αγίας, τεντώθηκαν τα νεύρα και οι αρμοί του σώματος και άλλαξε η σωματική της διάπλαση.
Η Αγία προσεύχεται θερμά στο Χριστό να μην την εγκαταλείψει διότι είχε εξαντληθεί από τους πόνους και τα μαρτύρια. Και άμεσα η Αγία θεραπεύεται πλήρως, ελευθερώνεται από το φοβερό μηχάνημα και σηκώνεται όρθια.
Τυφλωμένος ο τύραννος διατάζει να την κρεμάσουν σε ξύλο και να την καταξεσχίσουν με σιδερένια νύχια. Η Αγία προσευχόταν συνεχώς και έτσι οι δήμιοι ατόνησαν και στέκονταν απαθείς.
Εξαγριωμένος ο ηγεμόνας διατάζει να κόψουν τους μαστούς της Αγίας, μια φοβερή και επώδυνη δοκιμασία και αμέσως μετά να της ξεριζώσουν τα δόντια και τα νύχια.
Και πάλι η Αγία, σαν να μην αισθανόταν κανένα πόνο, ευχαριστούσε πιο θερμά τον Κύριο, που αξιώθηκε να γίνει συμμέτοχος στα πάθη Του. Ταυτόχρονα έβριζε και τους θεούς του ηγεμόνα.
Ο ηγεμόνας μη μπορώντας να ακούει τέτοια λόγια, διατάζει να της ξεριζώσουν την γλώσσα από το φάρυγγα. Η Αγία δεν φοβήθηκε καθόλου αλλά ζήτησε να την αφήσουν να προσευχηθεί για λίγο με τη φωνή της.
Αφού πρώτα ευχαρίστησε τον Κύριο, τον παρακάλεσε να την αξιώσει να τελειώσει καλά το μαρτύριο της. Και όσοι άρρωστοι την επικαλεστούν σε βοήθεια, να τους θεραπεύει σαν γιατρός για κάθε αρρώστια. Μόλις η Αγία τελείωσε την προσευχή της, ακούστηκε φωνή από τον ουρανό που μαρτυρούσε την πραγματοποίηση του αιτήματός της. Μετά από αυτό ο δήμιος έκοψε με ξίφος τη θεολογική γλώσσα της.
Έτρεχαν τα αίματα και η Αγία από τον μεγάλο πόνο, με νόημα, ζήτησε νερό. Ο Κύριλλος, ένας ευσεβής χριστιανός που ήταν εκεί κοντά, της έδωσε ένα ποτήρι νερό. Ο Πρόβος μετά από αυτό διέταξε να συλληφθεί και ο Κύριλλος και να αποκεφαλιστούν και οι δύο. Έτσι τελείωσαν και οι δύο το δρόμο του μαρτυρίου.
Το σώμα της Αγίας έμεινε μερικές μέρες στο χώμα, χωρίς να το αγγίξει κάποιο πουλί ή άλλο ζώο μέχρι που Άγγελος Κυρίου το μετέφερε στη γερόντισσα Σοφία. Η γερόντισσα Σοφία αφού προσκύνησε το άγιο λείψανο το ενταφίασε λαμπρά και τιμητικά. Η μνήμη της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας τιμάται στις 29 Οκτωβρίου.
Στο Άγιο Όρος στην Ιερά Μονή Γρηγορίου υπάρχουν μεγάλα τεμάχια από το λείψανο της Αγίας Αναστασίας τα οποία ευωδιάζουν.
Η Αγία Αναστασία θεραπεύει πλήθος ασθενειών όπως φλεγμονές, οιδήματα, ψύξεις, αιματώσεις, κήλες, εγκαύματα, δυνατούς ιλίγγους, πυρετούς, καρδιοπάθειες, λοιμώδη νοσήματα, όγκους φοβερούς, λευχαιμίες, νεφροπάθειες, αιμορραγίες, αρθρίτιδες, και πληγές ανίατες.
Περισσότερες λεπτομέρειες για το βίο της Αγίας έχουμε από τον όσιο Συμεών το Μεταφραστή.
Δύο διαφορετικές ηχητικές παρακλήσεις (η μία από την Ιερά Μονή Γρηγορίου στο Άγιο Όρος) καθώς και το κείμενο της παράκλησης της Αγίας μπορείτε να τα βρείτε στη διεύθυνση:
Απολυτίκια της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Τὴν ὀσιόαθλον καὶ καλλιπάρθενον, Ῥώμης τὸ βλάστημα, καὶ μέγα καύχημα, τῆς ἀναστάσεως Χριστοῦ, ἀξίως τὴν ἐπώνυμον, δεῦτε εὐφημήσωμεν, Ἀναστασίαν τὴν πάνσεμνον, βρύει γὰρ ἰάσεων, ἀκεσώδυνα φάρμακα, τοῖς τῶν λειψάνων αὐτῆς τὴν θήκην, προσπτυσσομένοις μετὰ πίστεως.
Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε
Ἀσκήσει ἐκλάμψασα, ὥσπερ παρθένος σεμνή, ἀθλήσεως αἵμασι, τὴν τῆς ἁγνείας στολὴν, ἐνθέως ἐφοίνιξας· ὅθεν, Ἀναστασία, ὡς ὁσία καὶ μάρτυς, χάριτας ἰαμάτων, ἀποστράπτεις ἐν κόσμῳ, πρεσβεύουσα τῷ Σωτῆρι, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
